SA LIMBA SARDA OE

Paule, Su Pangulieri in una fotografia antiga

SA LIMBA SARDA OE

«Sa limba sarda oe», est in su coro
de sos sardos ch’ han samben’ in sas venas:
sos omines de nobile decoro
chi si cheren’isortos de cadenas,
po poder faeddare in libertade,
senza dipendet de limbas anzenas!
Chie rinnegat custa identidade,
non est omine, mancu sardu zustu:
armadu solu de disamistade
che sa combutt’ a Cesare Augustu,
impastadu de sambene misturu.
Sa Sardigna li narat cun disgustu :
«Ses brutu o sardu tontu tue puru»
Cun sos «trinta dinaris» sona-sona,
no alzias a tronu’ista siguru!
Sa Zente sarda, vera zente bona,
non faghede a sos frades guerriglia,
ma rendet a sos meritos corona !
Chie cheret semenare s’iscumpiglia
Tirende in ballu tantos dialettos:
sun cosas chi s’azzustan’ in famiglia.
B’an a pensare sos Sardos dilettos
A leare su bonu in u-e nd’ hada
Seberande preziosos sos cunzettos.
Sa «limba bella» tantu fentomada,
narana ch’est sa limba italiana.
Coment’est oe, mesu ammesturada
cun faeddos de ogni razza umana
est solu italianu derelittu!
Sa limba sarda po zente isolana
Ca tenent sa resone, su DIRITTU!
Sa limba de talentu e melodia
De Cubeddu, Pirastru cun Morittu
Pilastros de sa sarda poesia.
Giovanni Ponti-Paule- 1983

Koïchiro Matsuura,
Diretore Generale de s’UNESCO,
In ocasione de sa Die Internatzionale de sa limba materna
Su 21 de freàgiu de su 2007

Sa limba materna est in su coro nostru ca est cun issa chi nos creschimus, est cun issa chi nos faeddamus e est issa pro prima chi nos imparat su respetu pro nois, pro sos àteros pro totu su chi est diferente. Ca “Sas limbas portant in sé sa diferèntia comente una sigunda natura”.
Sas limbas sunt frutu de s’istòria e s’istòria issoro est semper un’istòria in ue s’identidade derivat dae sa diversidade.
S’UNESCO cheret promòvere su plurilinguismu, mescamente in sas iscolas , riconnoschende e incoratzende 3 livellos de cumpetènzias linguìsticas pro totus:una limba materna o primaria,una limba natzionale e una limba veiculare. Sa promotzione de sa diversidade linguìstica e culturale est unu modu pro favorire su diàlugu tra pòpulos e culturas diferentes.
Identidade e diversidade sunt duos cuntzetos dialeticamente ligados dae semper. In su mundu de oe in ue sa globalitzazione e su localismu devent chircare de biagiare paris, in manera ecuilibrada, sos cuntzetos de “limba materna” e de “multilinguismu”devent diventare cumplementares.
A dolu mannu su multilinguismu oe est galu un ideale e no una realtade: bastat de pentzare ca prus de su 50% de sas 6000 limbas faeddadas in su mundu ,vetore de memoria istòrica culletiva e de unu patrimòniu mannu, arriscant de iscumpàrrere. Su 96% de custas limbas sunt faeddadas dae su 4% ebbia de sa pupulatzione mundiale. Prus pagu de unu cuartu de issas sunt usadas in iscola.
Pagu prus o mancu una chentina sunt sas limbas chi ant tentu sa fortuna de intrare in su sistema educativu e in su domìniu pùblicu, e prus pagu de chentu sunt cussas presentes in su mundu digitale.
Unu esèmpiu pro totus podet èssere cussu de s’Africa: inoghe sunt faeddadas 3 a1 de sa limbas de su mundu! Sa gente ddas-faeddat onni die ma non sunt presentes né in s’iscola, né in sa pùblica amministrazione né in sos giornales. S’Unione Africana ddas - cussìderat unu de sos pilastros prus importantes pro s’integratzione de su Continente e cheret fàghere progetos regionales pro s’ordinamentu linguìsticu chi podant ligare a pare aspetos locales e generales.
Est a beru custa istrategia aperta e integrada chi cumbenit a sighire, non cuntzetziones identitàrias de sa limba, e cun s’agiudu e sa cullaboratzione de totus sos amigos e sustenidores de s’UNESCO traballare pro unu cras in ue bi siant multilinguismu, diversidade e respetu de totus pro totus e pro totu.

Annalisa Firinu
annalisa.firinu@gmail.com

Sa chida de sos sitos fenitzos

culunnas de sa tzitade de tharros

Est cumintzada chenàpara su 8 de làmpadas sa chida dedicada a sos sitos fenitzos in sardigna promovida dae s'Assessoradu de su Turismu de sa Regione Autònoma de Sardigna.

Agatamus totu in paris in sintonia perfeta ispetàculos, eventos culturales, enogastronomia, e turismu. S'obietivu de cust' iniziativa, chi at a finire domìniga 17 de làmpadas, est cussu de fàghere a connòschere sas prus importantes areas archeològicas de s'Isula sighende sas ormas lassadas dae sos fenitzos e valoritzende gai sos territòrios de sos sete itinerarios (dae Casteddu a Pula, dae s'Aristanesu a su Sulcis, dae sa Trexenta a Villasimius, e a Terranova) istudiados pro cumprèndere mègius s'importàntzia chi at tentu in s' istòria sarda custu pòpulu antigu bènnidu dae su Lìbanu. Nora (Pula), Monte Sìrai (Carbònia), Tharros (Cabras) ant a èssere sos isenàrios de noe seros de ispetàculos cun protagonistas de totu su panorama artìsticu italianu. Cumintzant a sas 21.oo e si intrat de badas

Publitzidade Sotziale

SOS PITZINNOS SUNT TOTU,

NON COSTAT NUDDA

A LOS-AGIUDARE CUN SU 5 PRO MILLI A S'UNICEF

SU SARDU

In Sardigna, limba e territòriu non cointzidint: "sa limba" propriamente nada sunt presentes difati àteras variedades e maneras de faeddare de orìgine alloglota comente su catalanu de S'Alighera, su gadduresu e su Tataresu (custas sunt cussideradas variedades-ponte cun su corsicanu) e su tabarchinu, dialetu de orìgine genovesa faeddadu in Carloforte dae sos discendentes de colonos lìgures chi arribaiant dae s'ìsula deTabarca (Tunisia). A intro de sa limba sarda bi sunt medas variantes e pronùntzias in sas cales sos linguistas e sos istòricos de sos fenòmenos linguìsticos dae tempus meda chircant de pònnere òrdine. S'orientamentu de sos linguistas est cussu de individuare duas macro-àreas de dialetos, una tzentru-setentrionale (o logudorese) e s'àtera meridionale (o campidanese) che si partzint issas puru (a sigunda de s' iscola de istùdios) in diferentes àreas (comente cussa barbaritzina e cussa"de làcana" arborense). A nàrrere sa biridade cada bidda faeddat sa variante locale sua. Dae tempus polìticos e studiosos sunt in chirca de un acordu pro istabilire cale siat sa forma iscrita ufitziale pro su sardu.
Giovanni Battista Quadrone

Limba Sarda Comuna: una chirca sotziu-linguistica

Su 5 de maju in su Teatru Grazia Deledda in Paule sunt istados presentados sos risultados de sa chirca sotziu-linguistica chèrfida dae sa regione Sarda e cummissionada a sas Universidades de Tatari e Casteddu.
Su 68,4% connòschet e faeddat una variedade de su sardu, su 57,7% est est totu o a su mancus in parte a favore de una forma iscrita unicapro sos documentos de sa amministratzione pùblica.
Custos sunt sos datos chi prus ant acuntentadu su Presidente Soru.....
Non sunt mancadas mancu inoghe sas polemicas, est importante meda a nde faeddare ma comente naraiant sos antigos "facta non verba" chi in sardu cheret nàrrere: oh mi ca est ora de si nde mòvere, non l'ais galu cumpresu?

EST UNA NOTE 'E LUNA

EST UNA NOTTE 'E LUNA
Antioco Casula (Montanaru)

Est una notte e luna
de cuddas lunas de attonzu giaras
chi cando tue t'acciaras a la ide andare
isperas novamente in sa fortuna.

Ha piopidu tantu tottu sa die
pariat sa terra in s'adde e in sa serra
tra sos fenos siccados
bestida de antichissimu piantu.

Ma ecco in su serenu avanzare sa notte
giaru chelu risplendere
che velu de isposa, sa luna
bestit de biancore onzi terrenu.